Cudowny medalik, objawiony 27 listopada 1830 r. św. Katarzynie Labouré, ma dla Rycerstwa Niepokalanej szczególne znaczenie. Po pierwsze: jest znakiem przynależności do MI, a tym samym wyraża oddanie i zawierzenie Niepokalanej tego, kto go nosi. Jest też drogowskazem prawdziwej i właściwej pobożności Maryjnej, której ostatecznym źródłem i celem jest Jezus Chrystus.
„To samo wyraża Cudowny Medalik, a mianowicie, że motywem naszego działania jest miłość do Najświętszego Serca Jezusowego, to znaczy miłość Boga. Na tym polega doskonałość i uświęcenie, do których chcemy pociągnąć wszystkich teraz i w przyszłości za pośrednictwem Niepokalanej i Jej kochającego Serca (jak na medaliku), ponieważ imię Maryi ściśle złączone jest z krzyżem Jezusa” – mówi święty Maksymilian.
Cudowny Medalik przypomina o powszechnym powołaniu do świętości, którym zostaliśmy obdarowani. Z tego powodu wezwanie, które św. Katarzyna ujrzała w objawieniu: „O Maryjo bez grzechu poczęta, módl się za nami, którzy się do ciebie uciekamy” św. Maksymilian po rozszerzeniu jego treści o słowa: „i za wszystkimi, którzy się do Ciebie nie uciekają, a zwłaszcza za nieprzyjaciółmi Kościoła świętego i poleconymi Tobie” uczynił podstawową modlitwą członków MI. Modlitwa ta wraz z cudownym medalikiem stanowi charakterystyczny element tożsamości MI. Cudowny Medalik sam w sobie nie ma specjalnej wartości. Tworzywo, z jakiego się Go wykonuje nie jest, a w każdym razie nie musi być kosztowne. Samo wytworzenie Medalika nie jest drogie i zaawansowane technologicznie. Medalik jest znakiem, czyli niewielkiej wartości przedmiotem, który odnosi się do tego, co jest poza Nim, do rzeczywistości, która ma wartość nieskończoną.
Po drugie: Cudowny Medalik jest narzędziem oddziaływania apostolskiego, służącym do pozyskiwania dusz dla Boga przez Niepokalaną. „Jej medalik rozdawać, gdzie tylko się da, i dzieciom, by zawsze go na szyi nosiły, i starszym, i młodzieży zwłaszcza, by pod Jej opieką miały dosyć sił do odparcia tylu pokus i zasadzek czyhających na nią w naszych czasach. a już tym, co do kościoła nie zaglądają, do spowiedzi boją się przyjść, z praktyk religijnych szydzą, z prawd wiary się śmieją, ugrzęźli w błocie moralnym albo poza Kościołem w herezji przebywają – o tym, to już koniecznie medalik Niepokalanej ofiarować i prosić, by zechcieli go nosić, a tymczasem Niepokalaną błagać o ich nawrócenie” – mówi św. Maksymilian. W innym miejscu wyjaśnia, że apostolstwo poprzez medalik oznacza nie tylko wręczanie go innym: „Choćby kto był najgorszy, jeśli tylko zgodzi się nosić na sobie Cudowny Medalik – dać mu go i modlić się za niego, a przy sposobności dobrym słowem i przykładem starać się powoli przywieść go do ukochania Niepokalanej całym sercem i uciekania się do Niej we wszystkich trudnościach i pokusach”.
Po trzecie: Cudowny Medalik jest orężem do walki ze złem. „Medalik Niepokalanej niech będzie bronią, a raczej kulką, którą każdy rycerz Niepokalanej się posługuje” – mówi św. Maksymilian. Inna jeszcze tradycja upatruje w Cudownym Medaliku rodzaj tarczy, chroniącej przed złem. Można Go potraktować jako miniaturę szkaplerza – fartucha ochronnego o charakterze duchowym. W ikonografii nieraz ukazywano Matkę Bożą, jako tarczę, która ochrania wierzących przed ostrzem szatańskich pokus.
Po czwarte: Cudowny Medalik jest zapowiedzią życia wiecznego. By zrozumieć tę część zadania, jakie pełni, trzeba odczytać znaczenie poszczególnych elementów oraz całości Medalika.
Katecheza zawarta w Cudownym Medaliku
Awers Cudownego Medalika ukazuje Niepokalaną, stojącą na ziemskim globie, miażdżącą głowę węża i rozsiewającą wokół promienie Bożych łask. Postać Maryi jest odziana w suknię przewiązaną w pasie i płaszcz, który okrywa Ją od stóp do głów. Przepasanie w ikonografii umownie oznacza brzemienność Maryi. Odnosi się także do Jezusowego wezwania do gotowości i służby: „Niech będą przepasane biodra wasze i zapalone pochodnie” (Łk 12,35). Takie przedstawienie Maryi na Cudownym Medaliku ukazują Ją zatem jako „Służebnicę Pańską” (Łk 1,38).
Prawdę o doskonałym obrazie i podobieństwie Stwórcy, którą odnajdujemy w Maryi, podkreśla aureola – nimb okalający na Cudownym Medaliku głowę Niepokalanej. Maryja promieniuje łaską, emanując tym, czym sama została napełniona (por. Łk 1,28). Oznaczają to promienie, które na Cudownym Medaliku wypływają z otwartych dłoni Niepokalanej. Choć na Cudownym Medaliku trudno dostrzec jakiekolwiek szczegóły, to jednak – jak zaświadczyła Katarzyna Labouré – promienie łask wypływają z pierścieni, które Maryja ma na palcach. Pierścień jest znakiem związania, zobowiązania, wierności, miłości i zaślubin, symbolem przekazania godności, władzy, powierzenia szafarstwa Bożych łask. Na medaliku tylko część promieni – łask dociera na glob pod stopami Niepokalanej, pozostałe, a ściślej większa ich część, jakby mijają się z celem. W widzeniu Katarzyny Labouré Maryja wyjaśnia, że to są łaski „zmarnowane” – czyli takie, które Bóg przygotował ludziom i ci mogliby je otrzymać, gdyby tylko prosili o nie i otwarli się na nie.
Dłonie Maryi są otwarte w geście dawania – Maryja, choć Łaski Pełna, pełnią Bożych darów, które otrzymuje, dzieli się z ludzkością. Niepokalana na Cudownym Medaliku depcze głowę węża, który wije się na powierzchni ziemskiego globu. W ten sposób spełnia się proroctwo Protoewangelii: „Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę” (Rdz 3,15). Niepokalana stoi na globie ziemskim, którego część widać na Cudownym Medaliku. Oznacza to, że Maryja jest błogosławioną córką „przez Boga Najwyższego, spomiędzy wszystkich niewiast na ziemi” (Jdt 13,18), że jest Człowiekiem uczynionym z prochu ziemi. Całości obrazu awersu Cudownego Medalika dopełnia napis, zawierający słowa modlitwy: „O Maryjo bez grzechu poczęta, módl się za nami, którzy się do Ciebie uciekamy”.
Awers Cudownego Medalika określa miejsce Niepokalanej w Historii Zbawienia, natomiast rewers wyjaśnia jej udział w obecnej tajemnicy Kościoła. Uwagę przykuwa tutaj w pierwszej kolejności znak krzyża, który jest spleciony z dużą literą „M” oznaczającą Maryję Niepokalaną. Krzyż nie znajduje się ponad literą, ale jest wyraźnie z nią spleciony, co pokazuje, że w gronie ludzkości jest także Maryja, skoro „Jezus umarł za wszystkich” (2 Kor 5,14-15). Litera „M” wygląda tak, jakby ten krzyż dźwigała. To również ślad wizji Katarzyny Labouré: zakonnica ujrzała bowiem Niepokalaną dźwigającą i unoszącą kulę ziemską. Oznacza to, że Maryja podnosi do Boga, ofiaruje Mu i oddaje ludzkość odkupioną przez Jezusa Chrystusa na krzyżu, wraz z tą ludzkością oddaje Mu się także sama: „Oto Ja, Służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego” (Łk 1,38).
Dopełnieniem całego obrazu jest znak dwóch serc – serca wieńczą maleńkie płomyki: to serca pałające miłością. Serce Jezusa oplata korona cierniowa. Serce Maryi przeszywa miecz. Obraz ten przywodzi na myśl bolesność Maryi, zapowiedzianej już przez Symeona: „Twoją duszę miecz przeniknie” (Łk 2,35). Znak dwóch serc dosłownie odnosi się do sceny konania Jezusa, gdy „obok krzyża Jezusowego stała (…) Maryja, Matka Jego” (J 19,25). Obecność Maryi na Golgocie traktowana jest jako Jej udział w dziele Odkupienia człowieka, z czym wiąże się Jej tytuł „Współodkupicielki”.
Właśnie do tej tajemnicy nawiązuje kolejny element rewersu Cudownego Medalika, okalający go wieniec dwunastu gwiazd. W sztuce chrześcijańskiej o tematyce Maryjnej, tam, gdzie portretowano samą Matkę Chrystusa Pana, Jego samego przedstawiano często jako gwiazdę na Jej płaszczu. „Dwunastka” to także liczba Kościoła. Dwanaście gwiazd oznacza zatem tajemnicę obecności i działania Chrystusa w Kościele.
Podsumowując symbolika Cudownego Medalika jest więc następująca: Kościół jest depozytariuszem skarbca wiary – obejmuje historię i rzeczywistość dzieła zbawienia, zapoczątkowanego w stworzeniu i upadku pierwszych ludzi, dopełnionego w dziele Chrystusa, Słowa, które przyjęło ciało z Maryi Niepokalanej Dziewicy. Na tym polega paradoks Cudownego Medalika: w tak niewielkim i prostym znaku, zawiera się tak wielka i znamienna treść, skłaniająca tego, który się nim posługuje, do refleksji i odmiany życia.